Situata nell’estremo nord dell’Albania, la regione del Kelmend è ancora oggi una delle meno conosciute e più impenetrabili d’Europa. Arrivando da Scutari, la strada che la percorre è in larga parte sterrata, e ci vogliono diverse ore per raggiungere i verdi pascoli del villaggio di Lepushe, paese incastonato fra le vette delle Alpi Albanesi, al confine con il Montenegro. L’estremo isolamento (gli inverni rigidi talvolta bloccano la popolazione locale nelle case per interi mesi) e la mancanza di lavoro e di prospettive di sviluppo hanno costretto larga parte della popolazione locale a cercare fortuna altrove, al punto che molte delle comunità montane di questa regione rischiano oggi di scomparire, assieme alle tradizioni gastronomiche che qui si tramando di generazione in generazione in tutta la loro autenticità. Prodotti come il mish i thäte (un salume suino), o il bukë në vote (un pane di farina di mais bianco), sono invece piccoli tesori gastronomici che potrebbero contribuire in maniera decisiva al rilancio, anche turistico, di una delle aree più incontaminate del continente.
Fra i tanti prodotti tipici del Kelmend, il mishavinë svetta per la sua complessità e tipicità.
Questo formaggio appartiene alla grande famiglia dei formaggi nel sacco, ancora oggi diffusi tra la penisola balcanica e l’Anatolia. Si produce esclusivamente nei mesi estivi, quando le greggi pascolano libere alle pendici del monte Trojane, per poi essere consumato nella lunga stagione invernale.
Una volta ottenuta la cagliata, con percentuali variabili di latte vaccino, ovino e caprino, si taglia a strisce spesse, si racchiude in un panno e si sottopone a una leggera pressione per facilitarne lo spurgo. Il formaggio così ottenuto prima si taglia in pezzi grossolani, e poi si lascia asciugare all’aperto, al riparo dal sole, per un periodo compreso fra i 7 e i 10 giorni. Successivamente, si sbriciola finemente a mano, si aggiunge il sale e si lascia maturare in un contenitore di legno bucato sul fondo, da cui fuoriesce l’eventuale siero in eccesso. Nella parte superiore, invece, il formaggio è chiuso ermeticamente con uno spesso stato di burro fuso intero, o chiarificato. Dopo circa due mesi il mishavinë è pronto.
Di colore bianco tendente al paglierino, ha struttura granulosa che si compatta con la stagionatura, e cosistenza burrosa in bocca, con sentori di bosco e fieno, per terminare via via più piccante con il passare del tempo.
Kelmendi është një nga rajonet më pak të njohur dhe më të largët në të gjithë Evropën. Këtu, gjatë verës, barinjtë sjellin bagëtitë e tyre për të kullotur në bjeshkët e Alpeve Shqiptare dhe prodhojnë Mishavinën, një djathë i përgatitur me qumësht të papasterizuar lope, ose lope dhe deleje bashkë, që të sjellë ndërmend djathin në shakull (të ruajtur në lëkurë kafshe). Djathi i freskët thërrmohet imët me dorë, duke shtuar kripë dhe lihet të fermentohet në një enë prej druri të vulosur në krye me gjalpë të freskët ose të kthjelluar (tlyn). Djathi Mishavinë konsumohet tradicionalisht gjatë muajve të dimrit.
Presidi do të punojë së bashku me prodhuesit dhe me teknologët e bulmetit për të për- caktuar një protokoll prodhimi që do të mundësojë arritjen e standardeve të lartë cilësorë, përfshirë ripërtëritjen e traditave për përdorimin e fuçive të drurit për staxhionimin. Hapi tjetër do të jetë ai i standardizimit, sipas rregullave, i mjediseve ku prodhohet dhe ruhet djathi, në mënyrë që Mishavina të mund të shitet në tregun kombëtar duke respektuar normat evropiane higjieno-sanitare dhe të sigurisë ushqimore. Presidi i Mishavinës lindi me nismën e VIS Albania (organizatë e cila punon prej vitesh në Kelmend përmes një programi të gjerë që synon fuqizimin e aktiviteteve që sjellin të ardhura, duke përfshirë shumë prej tyre të bazuara në turizëm dhe gastronomi) dhe mbështetet nga Aleanca Slow Food e Kuzhinierëve, e themeluar në Shqipëri në vitin 2015, e cila u krijua pikërisht për të mbështetur produkte ushqimore cilësore të prodhuara në shkallë të vogël. Presidi është pjesë e aktiviteteve të ESSEDRA, projekt i bashkë-financuar nga Bashkimi Evropian nëpërmjet Drejtorisë së Përgjithshme për Zgjerimin dhe i promovuar nga Slow Food me objektivin për të shoqëruar procesin e integrimin në Evropë të vendeve të Ballkanit dhe të Turqisë, përmes forcimit të shoqërisë civile dhe aftësisë së saj për të ndikuar në politika dhe për të promovuar modele zhvillimi rural të qëndrueshëm.
Kelmend, në veri të Shqipërisë
Prodhuesit
17 familje, në fshatrat e Lepushës, Budaçit dhe Vermoshit: Kole e Marie Aliaj; Luigj e Lumturie Çekaj; Zef e Vjollca Nilaj; Tom e Luçie Dragu; Besnik e Drita Pepushaj; Rrok
e Lule Vushaj; Ndue e Flora Vushaj; Nua e Anxhelina Neçaj; Rrok e Gjyste Neçaj; Ndoc e Lumnie Aliaj; Sokol e Dila Dacaj; Ilir e Fellënza Grishaj; Pashko e Drane Grishaj; Lin e Gjelina
Çekaj; Lulash e File Daci; Pashke Dukaj; Kanto e Lumturie Vushaj
Pikat e kontaktit të Presidit
Pier Paolo Ambrosi
VIS Albania
tel. +355 682056693 a.pierpaolo@gmail.com
Drita Tanazi
tel. +355 695719099 vis.nordalb@gmail.com
Presid i financuar nga
Projekti ESSEDRA
www.essedra.com
Area di produzione:
Kelmend, nord dell’Albania
Presidio finanziato da
Progetto ESSEDRA
www.essedra.com
Lulash e File Daci; Pashke Dukaj; Kanto e Lumturie Vushaj
PierPaolo Ambrosi
VIS Albania
tel. +355 68 205 6693
a.pierpaolo@gmail.com
Drita Tanazi
tel. +355 695719099
vis.nordalb@gmail.com